Ontstaan en groei van de Vrije Universiteit Brussel

Als de Belgische bisschoppen in het voorjaar 1834 het project van de Katholieke Universiteit in Mechelen aankondigen, lanceren Auguste Baron en Pierre-Théodore Verhaegen hun liberaal project in de maçonnieke loge ‘Les Amis Philantropes’. Nog datzelfde jaar opent de Université Libre de Belgique, zoals de ULB aanvankelijk heet, de deuren.

De ULB blijft lange tijd eentalig Frans. De invoering van Nederlandstalige cursussen is vaak het resultaat van wettelijk opgelegde verplichtingen. Zo richt de ULB in het academiejaar 1890/91 de cursus Vlaams strafrecht en strafvordering in naar aanleiding van de taalwet op de academische graden (1890), die gerechtelijke ambten reserveert voor afgestudeerden die een bewijs kunnen leveren van kennis van het Nederlands.

De invoering van een Nederlandstalig doctoraat in de rechten in 1935 leidt tot een nieuwe problematiek: die van de verdubbeling van de universiteit ten bate van Nederlandstalige studenten. De Raad van Beheer verklaart zich in 1938 principieel akkoord om de verdubbeling van de rechtsfaculteit voort te zetten. Na de oorlog valt het introduceren van nieuwe Nederlandstalige cursussen een beetje stil. Pas in 1955 komt er een nieuwe verdubbelingsgolf, die start in de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Het verdubbelingsproces is nog niet volledig afgesloten wanneer de VUB in 1969 het levenslicht ziet.

"De Raad van Beheer van de Vrije Universiteit Brussel, in vergadering samengekomen op vrijdag 1 februari 1969, geeft nogmaals zijn vaste wil te kennen de strukturele tweeledigheid van de universiteit te verwezenlijken binnen de kortst mogelijke tijd en in ieder geval uiterlijk op 1 oktober 1969." Met deze woorden wordt de splitsing van de unitaire Université Libre de Bruxelles in een Franstalige en een Nederlandstalige universiteit aangekondigd. Op 7 oktober 1969 wordt het eerste academiejaar van de autonome VUB plechtig geopend. De universiteit wordt erkend als basisuniversiteit en krijgt bij wet van 28 mei 1970 rechtspersoonlijkheid. Sindsdien is de VUB uitgegroeid tot een moderne, internationaal georiënteerde universiteit in het hart van Europa.

Over het ontstaan en de groei van de VUB werden verschillende (basis)werken gepubliceerd die je kan raadplegen in onze leeszaal:

• Mondelaers N., en Scheelings F., Universiteit en maatschappij: 25 Jaar VUB, Brussel, VUB, 1995.
• Scheelings, F., Het probleem van de verdubbeling, in: A. Despy-Meyer, A. Dierkens, F. Scheelings (eds.), 25 november 1941: De Université Libre de Bruxelles sluit haar deuren, Brussel, 1991, p. 225-233.
• Scheelings F., De verwevenheid van de vrijzinnig-humanistische levensbeschouwing en de Vrije Universiteit Brussel in historisch perspectief. Mogelijkheden tot onderzoek in F. Scheelings, G. Coene & J. Koppen (eds.), Op zoek... De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog, CAVA, Brussel, pp. 113-140.
• Verbeylen G., Vlamingen verenigen zich op campus Solbosch: een studie naar Nederlandstalige verenigingen en netwerken in de aanloop naar de splitsing van de unitaire universiteit ULB/VUB 1950-1970, VUB, 2018 (onuitgegeven verhandeling).
• Witte E. en Tyssens J. (eds.). De Tuin van Akademos. Studies naar aanleiding van de vijfentwintigste verjaardag van de Vrije Universiteit Brussel. Brussel, VUBPRESS, 1995.