Immaterieel cultureel erfgoed
Vrijzinnig Zangfeest
Het opzet
Tijdens het Vrijzinnig Zangfeest nemen studentenkringen van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) het tegen elkaar op door een eigen lied te componeren en het nadien voor het aanwezige publiek te brengen. In de zangteksten staat het vrijzinnige denken vaak centraal.
Bovenal is het Vrijzinnig Zangfeest aan de VUB ook een uitlaatklep voor studenten. Het is een manier voor studenten om samen te komen en te zingen, te lachen en te drinken. Niet alleen studenten en oud-studenten zijn welkom, maar iedereen die de vrijzinnigheid willen vieren. Men draagt er vrijzinnig humanistische en VUB-waarden, zoals vrij denken en vrij onderzoek, hoog in het vaandel.
Het Vrijzinnig Zangfeest wordt georganiseerd door het Brussels Studentengenootschap Geen Taal, Geen Vrijheid (BSG gtgv) en andere studentenkringen, maar ook door oud-studenten en door iedereen die zich geroepen voelt om mee te helpen. Het Zangfeest gaat al heel zijn bestaansperiode door tijdens de maand december in Aula Q op de campus Etterbeek van de VUB. Slechts eenmaal is er ook een Zangfeest georganiseerd in februari.
Bij aanvang van het evenement verspreidt men zangboekjes waarmee iedereen het verloop van de avond kan volgen en de nummers luidkeels kan meezingen. Het Zangfeest wordt steevast geopend met een speech van de hoofdorganisator, vaak gevolgd door het zingen van enkele liederen, zoals Het Lied van Geen Taal en Gaudeamus Igitur. De laatste jaren wordt Le Semeur vaak gezongen als afsluiter.
De mascotte van het Zangfeest, het Zangfeestmannetje, staat op bijna ieder zangboekje afgebeeld. Hij draagt de typisch Brusselse studentenuitrusting: een klak en een labojas. Van 2004 tot 2006 vergezelt een vrouwelijke tegenhanger hem op het zangboekje. Sinds 2003 staat ieder jaar een bepaald thema centraal tijdens het Zangfeest. Zo zijn ‘disco’, ‘evolutie’ en ‘revolutie’ al de revue gepasseerd.
Ontstaan en evolutie
Ondanks het feit dat Franstalige elites eind negentiende eeuw het staatsapparaat beheersen, propageren Vlaamse liberaal-socialistisch denkenden de Vlaamse cultuur. Ze spelen Vlaamse muziek, zingen Vlaamse liederen en organiseren Vlaamse zangfeesten.
De studenten van Geen Taal, Geen Vrijheid –- later het Brussels Studentengenootschap Geen Taal, Geen Vrijheid – kunnen in die context gesitueerd worden. Ze componeren, geven liederen uit en zingen regelmatig tijdens hun activiteiten, die vanaf de eeuwwisseling steeds meer weg hebben van 'een zangfeest'.
Later, na de Eerste Wereldoorlog, staat het Vlaamse vrijzinnige zangleven even op een laag pitje. De Université Libre de Bruxelles (ULB) is verfranst en de liberalen en socialisten moeten compromissen zoeken met de katholieken, waardoor de Vlaamse vrijzinnigen zich meer op de achtergrond houden.
Toch blijft de vrijzinnige Vlaamse liedcultuur overeind, die na het ontstaan van de VUB uit de ULB in 1969-1970 een extra boost krijgt dankzij het studentenleven en de door hen georganiseerde cantussen.
In een periode waarin het studentikoze steeds meer wordt gekoppeld aan de vrijzinnige waarden, neemt Philippe Vandermeer in 1986 het initiatief om het eerste echte Zangfeest aan de VUB te organiseren. Het vrijzinnige karakter wordt in de zangfeestboekjes als snel sterker benadrukt en met de naamsverandering in 1991, van Zangfeest van de VUB naar Vrijzinnig Zangfeest van Vlaanderen, zetten de organisatoren het vrijzinnige karakter van het Zangfeest nog extra in de verf.
Aanvankelijk zijn de Zangfeesten niet meer dan veredelde cantussen waarbij er door het publiek wordt meegezongen, maar vanaf 1992 wordt er een wedstrijdelement aan gekoppeld dat steeds meer aan belang wint.
In het vriendenboekje
Kan jij ons wat meer vertellen op basis van jouw ervaringen? Laat jouw bijdrage hier achter.
Gerelateerde praktijken
Lied van Geen Taal
Links
Er verscheen in 2015 een publicatie over het vrijzinnig zangfeest.
Bronnen
BE CAVA, Programmaboekjes Vrijzinnig Zangfeest (zangfeestboekjes), 1986-2022.
Fiche opgesteld in samenwerking met Margaux Meert in het kader van het ICHICH-project.