Karin Heremans over Antwerpen, atheneum, Vrij Onderzoek, Vlaams-nationalisme, Leo Apostel en pluralisme

Karin Heremans: Ik ben gisteren een beetje gaan grasduinen in het boek 175 jaar Atheneum. Ik ben geschrokken van een aantal verhalen, maar ik heb er ook al een aantal mooie dingen in gevonden. Dus ik ga ook voorlezen: “De leerlingen van het Atheneum waren voornamelijk vrijzinnig liberaal. In de eerste plaats valt hun Vlaams radicalisme op; dat kwam tot uiting in hun verzet en in hun uitbundige feesten. In de tweede plaats eisten zij vrij onderzoek en individuele zelfstandigheid. Ze wilden dat het Vlaamse volk zich vrij zou kunnen ontwikkelen. Uit die vrijzinnige houding van de leerlingen van het Atheneum ontstonden hun talrijke botsingen. In de eerste plaats met de prefecten, die moesten waken over de zedelijkheid van hun leerlingen, in de tweede plaats met de politiek.” Dan sla ik een heel stuk over. “Te vermelden is ook, en dat lijkt mij specifiek voor het atheneum te Antwerpen, de grote verdraagzaamheid onder de leerlingen.” Dat deed mij uiteraard deugd. “Katholieken, liberalen, joden, socialisten en liberalen stonden er eensgezind voor de Vlaamse zaak. Wanneer het om de vrijheid van gedachten ging, wilden ze zelfs front vormen met de Walen.” Er is enerzijds dat Vlaams-nationalisme, radicalisme zelfs, als je dit boek leest. Er staan verhalen in om van achterover te vallen, maar anderzijds ook gekoppeld aan die vrijzinnige levenshouding. Wij hebben heel wat bekende vrijzinnigen onder onze oud-leerlingen, waarvan de bekendste Leo Apostel is. En ja, het is een beetje in de traditie van Leo Apostel dat wij ons beleid eigenlijk verderzetten: dat interdisciplinaire, dat onderzoek, waar hij ook voor stond, dat pluralisme, waar hij destijds mee gebotst heeft, maar waar ook wij binnen de school eigenlijk heel actief werk van maken − dat actief pluralisme. Sinds 2001 voeren wij een dialoog tussen levensbeschouwingen. Waarom? Omdat ik vind dat als je als school een vrijzinnige levenshouding wilt ondersteunen, mee wil vormgeven, dat je dat dan alleen maar kan doen door mensen met elkaar in dialoog te laten gaan. En met een sokkel gemeenschappelijke basiswaarden waar inderdaad die universele rechten van de mens inzitten, de rechten van het kind, de gelijkheid man–vrouw, het vrij wetenschappelijk onderzoek, de scheiding tussen kerk en staat… Voor ons zijn dat dingen die onwrikbaar in het midden staan, maar die dialoog vormt sinds jaren eigenlijk de belangrijkste pijler, de basis voor onze leerlingen om samen te leven binnen die diversiteit. Ik denk dat dat ook niet anders kan. Want door hen met hun leraar Islam of orthodoxe godsdienst in een lokaal op te sluiten, ga je hen niet tot open kritische wereldburgers vormen.