Naar aanleiding van de editie 2024 van Maanrock en het VUB-pop-up-café op 24-25 augustus stelden CAVA een kleine tentoonstelling met GAL-tekeningen samen rond het genoemde thema: Expo VUB X GAL: Vrij om alles in vraag te stellen. De kunstenaar huldigde de tentoonstelling in op zaterdagnamiddag in Vrijzinnig Centrum De Schakel, met een introductie door Vicerector Onderzoek Pieter Ballon. Enthousiaste bezoekers konden napraten met GAL en een gesigneerd exemplaar van hun tentoonstellingsbrochure meenemen naar huis.
In zowat elk interview met Gerard Alsteens (GAL) komt de vrijheid van meningsuiting aan bod. Behalve als politiek tekenaar beschouwde en beschouwt hij zichzelf als een journalist, maar dan zonder woorden. Persvrijheid, vrijheid van meningsuiting en de bedreigingen ervan zijn bijgevolg een terugkerend thema in zijn oeuvre. Een van de redenen waarom de Vrije Universiteit Brussel hem in 2019 naar voor schoof voor een eredoctoraat, als verdediger van waarden die ook de universiteit na aan het hart liggen.
De zorgvuldig gekozen, beperkte selectie die CAVA samenstelde, bevat ook werk dat niet eerder te zien was op recente retrospectieven zoals AL GAL (Mechelen 2021) of GAL TOTAL (Schaarbeek 2023). Het merendeel van de meer dan 4000 GAL-tekeningen die bij CAVA bewaard worden, is intussen gedigitaliseerd en kreeg een eerste beschrijving.
Zelfportretten, die meermaals opduiken in het werk van GAL, zijn een graadmeter voor hoe de tekenaar-journalist zichzelf en zijn missie ziet. Op een ervan zien we het achterhoofd van de tekenaar met een scherpe pen achter het oor, een oor dat tegelijk een oog bevat. Oor, oog, pen, drie belangrijke instrumenten van de tekenaar om de wereld te analyseren. Een ouder zelfportret toont de tekenaar met een wereldbolvormig hoofd, waarin messen met hoofden van toenmalige wereldleiders en politici gestoken zijn. De vele wonden beletten de tekenaar niet om te blijven doorwerken aan een tekening van een vredesduif.
We tonen verder twee diploma’s uitgereikt op Difference Day, het jaarlijkse evenement van de Brusselse universiteiten en partners rond persvrijheid (3 mei), waarvoor GAL sinds 2019 gepersonaliseerde tekeningen voorziet. Tekeningen over persvrijheid, humanisme en mensenrechten leverde GAL ook eerder al, sinds 1985, als ontwerpen voor postzegels, onder andere in opdracht van de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België. De expo bevat en passe-partout waarop GAL enkele van de verschenen zegels verzamelde. Anders dan vandaag kenden postzegels in de jaren 1980 en 1990 nog een grote verspreiding en zichtbaarheid, met miljoenenoplagen.
Persvrijheid en (politieke) beïnvloeding van journalisten ten tijde van de BRT (zoals de openbare omroep in België heette tussen 1960 en 1991) leverden heel wat inspiratie in de vroege jaren van GALs carrière, waarbij katholieke politici en directeurs-generaal vaak kop van jut waren. Ook de ontwikkelingen in het Vlaamse medialandschap in de jaren 1990 en de concurrentie van commerciële spelers had een impact die GAL regelmatig, met oog voor nuance, in beeld bracht.
De tekening naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo (2015) mocht niet ontbreken: zoals veel cartoonisten en politiek tekenaars voelde GAL zich in het hart geraakt bij de moordende aanslag op een tijdschriftredactie. Maar door het geknakte potlood op de tekening een wijd uitwaaierend wortelnetwerk te geven, bevat de tekening toch een sterke boodschap van hoop.
Een ander geliefd doelwit zijn de fratsen van wereldleiders, autoritaire regimes, mediamagnaten en anderen die weinig respect voor de pers en de vrije meningsuiting tentoonspreiden: de Iraanse ayatollahs, Silvio Berlusconi, Rupert Murdoch, Donald Trump, ze zijn er allen bij en worden haarfijn ontmaskerd door de tekenaar.
De tentoonstelling was een mooie samenwerking tussen CAVA, de dienst MarCom van de Vrije Universiteit Brussel en Vrijzinnig Centrum De Schakel Mechelen.
Zaterdag 28 september 2024 (10-14u) is de laatste dag waarop je de tentoonstelling kan bezoeken. VC De Schakel is elke zaterdag van 10 tot 14u op, maar ook op andere dagen kan je na afspraak (contact@vcdeschakel.be) een kijkje gaan nemen.
Lees meer
- Over Gerard Alsteens (GAL) en zijn archief
- Interview naar aanleiding van de expo VUB x GAL: Vrij om alles in vraag te stellen (2024)
- Download de tentoonstellingsbrochure VUB x GAL: Vrij om alles in vraag te stellen (6.15 MB) "pdf"